|
|
Ս. ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐ Հայոց մայր եկեղեցին է: IV դ. պատմիչ Ագաթանգեղոսի վկայությամբ՝ կառուցել է ս. Գրիգոր Լուսավորիչը ս. Տրդատ թագավորի օժանդակությամբ 303 թ.՝ Հայաստանի մայրաքաղաք Վաղարշապատում: Տաճարը կառուցվել է ս. Գրիգորի տեսիլքում ցույց տրված՝ Աստծո Միածին Որդու իջման վայրում (այստեղից՝ «Էջմիածին» անունը): Ըստ ազգային ավանդության՝ համաշխարհային ջրհեղեղից հետո Նոյ նախահայրն այստեղ է սեղան կանգնեցրել և գոհության պատարագ մատուցել Աստծուն: Տաճարի IV դ. հորինվածքի վերաբերյալ եղել են տարբեր տեսակետներ (օրինակ՝ եռանավ բազիլիկ): 1950-ական թթ. տաճարի պեղումներից բացվեցին ներկայիս մույթերի տակ լուսավորչաշեն կառույցի գմբեթակիր մույթերի խաչաձև խարիսխները, իսկ ավագ խորանի տակ՝ նախնական խորանը: Ենթադրյալ եռանավ բազիլիկի հետքեր բնավ չհայտնաբերվեցին: Հետևաբար, Ս. Էջմիածնի Մայր տաճարն ի սկզբանե եղել է գմբեթավոր՝ առաջին գմբեթավոր եկեղեցին քրիստոնեական ճարտարապետությունում: 360-ական թթ. պարսից Շապուհ II արքայի՝ Հայաստանում կատարած ավերածություններից Վաղարշապատի մյուս եկեղեցիների հետ մեկտեղ տուժել է նաև Ս. Էջմիածնի Մայր տաճարը: 483-484 թթ. տաճարը հիմնովին վերակառուցել է իշխան Վահան Մամիկոնյանը, որից հետո այն ստացել է հատակագծային և տարածածավալական իր այժմյան տեսքը՝ խաչաձև կենտրոնագմբեթ, քառամույթ, քառախորան հորինվածքով, որը Բյուզանդիայի միջոցով IX-XI դդ. տարածվեց Եվրոպայում և եղավ հայկական եկեղեցական ճարտարապետության մեծ ավանդը ողջ քրիստոնեական ճարտարապետության մեջ:  Լուսանկար՝ Սերգեյ Հակոբյանի 615-628 թթ. Ս. Էջմիածնի Մայր տաճարը նորոգել է Կոմիտաս I կաթողիկոսը: 1627 թ. Մովսես Տաթևացի կաթողիկոսը վերակառուցել է գմբեթը: 1654-1658 թթ. արևմտյան մուտքի առջև Փիլիպոս կաթողիկոսը կառուցել է զանգակատուն (ճարտարապետ՝ Սահակ Հիզանեցի), որը 1664 թ. նկարազարդել է Զաքարե Ոսկերիչը:  Լուսանկար՝ Աշոտ Մովսիսյանի 1682-ին խորանների տանիքներին փոքրիկ զանգակատներ են կառուցվել: 1712-1721 թթ. տաճարի ներսը որմնանկարել է նշանավոր տաղերգու և նկարիչ Նաղաշ Հովնաթանը: 1869-ին արևելյան ճակատին կից կառուցվել է թանգարանի շենք: 1955-1965 թթ. Ս. Էջմիածնի Մայր տաճարը նորոգվել է. ամրացվել են գմբեթակիր մույթերը, ծածկի թաղերը, վերականգնվել են որմնանկարները և այլն: Ս. Էջմիածնի Մայր տաճարում են պահվում Հայ Եկեղեցու կարևոր սրբությունները, այստեղ է կատարվում Ամենայն հայոց կաթողիկոսի ընտրությունը և օծումը: |
