ՆԱԶԱՐԵԹ | ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ | ՆԱԽԱՍԱՀՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ | ՆԱՀԱՏԱԿՈՒԹՅՈՒՆ | ՆԱՎԱԿԱՏԻՔ | ՆԱՎՈՒՄ ՄԱՐԳԱՐԵ (մ. թ. ա. VII դ. երկրորդ կես) | ՆԱՐԵԿԱՎԱՆՔ | Ս. ՆԵՂՈՍ ՍԻՆԱՅԵՑԻ (+450) | ՆԵՍՏՈՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ | Ս. ՆԵՐՍԵՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ (1153-1198) | Ս. ՆԵՐՍԵՍ ՄԵԾ (մոտ 329-373) | Ս. ՆԵՐՍԵՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ (1102-1173) | Ս. ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ ՍՔԱՆՉԵԼԱԳՈՐԾ (+IV դ.) | ՆՇԽԱՐ | ՆՈՅ ՆԱԽԱՀԱՅՐ | ՆՈՐ ԿԻՐԱԿԻ | ՆՈՐ ՎԱՐԱԳԱՎԱՆՔ | ՆՈՐԱՎԱՆՔ | Ս. ՆՈՒՆԵ ԵՎ Ս. ՄԱՆԵ ԿՈՒՅՍԵՐ (IV դ.)

---

id365Ս. Ներսես Մեծը՝ ս. Գրիգոր Լուսավորչի թոռան՝ ս. Հուսիկ հայրապետի թոռը, ուսանել է Կեսարիայում: Հայրենիք վերադառնալուց հետո Արշակ II թագավորը նրան նշանակել է արքունի սենեկապետ, այնուհետև, շնորհելով հոգևոր բոլոր աստիճանները, 353-ին ուղարկել Կեսարիա՝ ձեռնադրվելու հայոց հայրապետ: Ըստ ավանդության՝ այնտեղ նրա հետ ձեռնադրվել է նաև ս. Բարսեղ Կեսարացին:

Իր աթոռակալության ընթացքում ս. Ներսեսը պայքարեց պարսկական ազդեցության դեմ. արգելելով պարսկերենի ուսուցումը՝ բացեց նոր դպրանոցներ, որոնցով նպաստեց թուլացած քրիստոնեական ավանդույթների վերահաստատմանը: Նա ամեն կերպ հոգաց, որ Եկեղեցու պաշտոնյաները զինվեն գիտությամբ և աստվածային իմաստությամբ: Ս. Ներսեսի օրոք մեծ ծաղկում ապրեց վանականությունը. կառուցվեցին բազմաթիվ վանքեր ու եկեղեցիներ, որոնցով լցվեց ողջ Հայոց աշխարհը:
Սուրբ հայրապետը հայտնի էր մեծ աղքատասիրությամբ. նա երբեք ճաշի կամ ընթրիքի չէր նստում առանց աղքատների և կույրերի, անդամալույծների ու ցավագարների սեղանակցության: Եվ սիրում էր անձամբ սպասավորել ու դարմանել նրանց:
371-ին, երբ պարսից Շապուհ II արքան մեծաքանակ զորքով ներխուժեց Հայաստան, ս. Ներսեսը ճակատամարտից առաջ քաջալերեց հայ մարտիկներին, որ աներկյուղ և հավատով զինված՝ մարտնչեն թշնամու դեմ: Իսկ ինքը, բարձրանալով Նպատ լեռան գագաթը, ողջ մարտի ընթացքում բազկատարած աղոթեց այնքան ժամանակ, մինչև որ հայոց բանակը լիակատար հաղթանակ տարավ:
Հայոց կաթողիկոսը սպանվեց՝ թունավորվելով Պապ թագավորի կողմից: Ըստ ավանդության՝ սուրբը կանխապես գիտեր թագավորի դավադրության մասին, սակայն կամովին ընդունեց մահվան հրավերը՝ թունավորված գինին խմելուց առաջ հանդիմանելով արքային: Այնուհետև իր մահն արժանավայել դիմավորելու համար պատարագ մատուցեց, իսկ վախճանից առաջ մերձավորներին պատմեց իրեն տրված հայտնությունը սպասվող իրադարձությունների՝ Արշակունիների կործանման, Արևելքի նվաճողների տիրապետության, այնուհետև նրանց կործանման և քրիստոնեության վերածաղկման, ինչպես նաև Նեռի գալստյան և աշխարհի վախճանի մասին: