русский  english    
ԳՐԱԴԱՐԱՆ
ԳՐԱԴԱՐԱՆ / ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀԱՅՐԵՐ / ԸՆՏՐԱՆԻ
Ս. ԴԻՈՆԵՍԻՈՍ ԱՐԵՈՊԱԳԱՑԻ (I դ.) / [ Խորհրդական աստվածաբանության մասին ]
Ս. ԻԳՆԱՏԻՈՍ ԱՍՏՎԱԾԱԶԳՅԱՑ (I-II դդ.) / [ Նամակ եփեսացիներին ]
Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ (240-326) / [ Հատվածներ «Վարդապետությունից» ][ Հատվածներ «Հաճախապատում» ճառերից ]
Ս. ՀԱԿՈԲ ՄԾԲՆԵՑԻ (+338) / [ Հատվածներ «Զգոն» գրքից ]
Ս. ԱՆՏՈՆ ԱՆԱՊԱՏԱԿԱՆ (250-356) / [ Հատվածներ խրատներից ]
Ս. ԵՓՐԵՄ ԱՍՈՐԻ (306-373) / [ Հորդորակ ապաշխարության ][ Զորավոր աղոթք ]
Ս. ԱԹԱՆԱՍ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱՑԻ (295-373) / [ Նահատակության մասին ][ Քրիստոսի ծննդյան և չարչարանքների մասին ]
Ս. ԲԱՐՍԵՂ ԿԵՍԱՐԱՑԻ (329-379) / [ Պատասխաններ ճգնավորների հարցերին ]
Ս. ՄԱԿԱՐ ՄԵԾ (301-391) / [ Խորհուրդների ընտրության մասին ]
Ս. ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ(347-407) / [ Հատվածներ ճառերից ]
Ս. ԿՅՈՒՐԵՂ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԱՑԻ (375-444) / [ Հատված եբրայեցիներին ուղղված նամակից ]
Ս. ԵԶՆԻԿ ԿՈՂԲԱՑԻ (մոտ 380-450) / [ Աղանդների հերքումը ]
Ս. ՄՈՎՍԵՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ (մոտ 410 - V դ. վերջ) / [ Թե ինչպես Աստվածամոր պատկերը բերվեց Հայաստան ][ Վարդավառի խորհրդի մասին ][ Ս. Հռիփսիմյանների պատմությունը ]
Ս. ԵՂԻՇԵ ՎԱՐԴԱՊԵՏ (մոտ 410 - մոտ 470) / [ Մարդկային հոգու մասին ][ Տիրոջ չարչարանքների մասին ]
ՀՈՎՀԱՆ ՄԱՆԴԱԿՈՒՆԻ (410-490) / [ Հատվածներ ճառերից ]
Ս. ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ (V-VI դդ.) / [ Փիլիսոփայության սահմանումները ][ Ներբող սուրբ աստվածընկալ խաչին ]
ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻ (մոտ +686) / [ Մեր Տիրոջ Աստվածահայտնության տոնի մասին ]
Ս. ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԻՄԱՍՏԱՍԵՐ ՕՁՆԵՑԻ (+728) / [ Ատենաբանություն ][ Եկեղեցու կարգերի մասին ]
ՍՏԵՓԱՆՈՍ ՍՅՈՒՆԵՑԻ (մոտ 660-735) / [ Չորս ավետարանիչների մեկնությունը ][ Եկեղեցու խորհրդի մասին ]
ԽՈՍՐՈՎ ԱՆՁԵՎԱՑԻ (մոտ +964) / [ Օգտակար և հոգեշահ խրատական պատգամներ ]
ԱՆԱՆԻԱ ՆԱՐԵԿԱՑԻ (X դ.) / [ Խորհուրդների մասին ][ Համբերության և խաղաղության մասին ][ Հոգեշահ խրատ զղջման և արտասուքների մասին ]
Ս. ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ (951-1003) / [ Սողոմոնի Երգ երգոցի մեկնությունը ][ Գովեստ սուրբ Աստվածածնին ][ Մատյան ողբերգության ]
ԳՐԻԳՈՐ ՎԿԱՅԱՍԵՐ (+1105) / [ Խոսք ճշմարիտ հավատի և մաքուր, առաքինի վարքի մասին ][ Խրատաշար ]
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՍԱՐԿԱՎԱԳ (1045-1129) / [ Սրբերի բարեխոսության մասին ][ Խրատաշար ]
ՍԱՐԳԻՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ (XII դ.) / [ Ընդհանրական թղթերի մեկնությունը ]
Ս. ՆԵՐՍԵՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ (1102-1173) / [ Թուղթ ընդհանրական ][ Աղոթք Քրիստոսին հավատացող յուրաքանչյուր անձի ]
Ս. ՆԵՐՍԵՍ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑԻ (1153-1198) / [ Սողոմոնի Առակների մեկնությունը ][ Անառակ որդու առակի մեկնությունը ][ Պատարագի խորհրդի մեկնությունը ][ Ս. Հովհաննես ավետարանչի Ննջման պատմության մեկնությունը ]
ՄԽԻԹԱՐ ԳՈՇ (1120-ական - 1213) / [ Նամակ վրացիներին ուղղափառ հավատի մասին ]
ՎԱՐԴԱՆ ԱՅԳԵԿՑԻ (XII-XIII դդ.) / [ Հոգեշահ խրատներ ]
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԳԱՌՆԵՑԻ (XII-XIII դդ.) / [ Շահավետ և օգտակար խոսքեր բոլոր մարդկանց համար ][ Խրատ կրոնավորներին ]
ՎԱՐԴԱՆ ԱՐԵՎԵԼՑԻ (մոտ 1200-1271) / [ Արարչագործության 7 օրերի մասին ][ Հատված Դանիելի մարգարեության մեկնությունից ]
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵՐԶՆԿԱՑԻ (1230-1293) / [ Եղբայրների միաբանության մասին ][ Քրիստոսի ծննդյան և մկրտության օրվա մասին ]
Ս. ՀՈՎՀԱՆ ՈՐՈՏՆԵՑԻ (1315-1386) / [ Մարդկային հոգու մասին ]
Ս. ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՎԱՑԻ (1346-1409) / [ Մարդու լինելության մասին ][ Քարոզ Բուն բարեկենդանի մասին ][ Քարոզ սուրբ Զատիկի մասին ][ Քարոզ Սուրբ Հոգու գալստյան մասին ][ Սողոմոնի Առակների մեկնությունը ][ Քարոզ մեղանչական խորհուրդների մասին ][ Քարոզ պահքի և ողորմության մասին ][ Սողոմոնի Երգ երգոցի մեկնությունը ]
ԱՌԱՔԵԼ ՍՅՈՒՆԵՑԻ (XIV-XV դդ.) / [ Մեռոնի օրհնության մասին ][ Ս. Դավիթ Անհաղթի «Փիլիսոփայության սահմանումների» մեկնությունը ][ Ադամգիրք ]





ԱՂԱՆԴՆԵՐԻ ՀԵՐՔՈՒՄԸ
(հատվածներ)


Բարերար Արարչից չար բան չի ստեղծված և չկա որևէ չար բան, որ էությամբ չար լինի, և կա ոչ թե չար բաների, այլ՝ բարիների արարիչ: ….
Որտեղի՞ց են հապա …. Այսպիսի աններդաշնակությունները. Եթե Աստված ոչ թե չար բաների արարիչ է, այլ բարիների. Որտեղի՞ց է խավարը, որտեղի՞ց են չարիքները, որտեղի՞ց են նեղությունները, որտեղի՞ց են տանջանքները՝ մերթ ցրտից, մերթ տոթից: Կամ որտեղի՞ց են չարությունները, որ տեսնում ենք. Երկու ազգակից մարդիկ, միմյանց դեմ գրգռված, իրար մահվան ու արյան ծարավի են: ….
Որտեղի՞ց է այս բոլորը, և ո՞վ է այսպիսի անպատեհությունների սկզբնապատճառն ու սրանք կատարողը, եթե ոչ՝ ինչ-որ չար զորություն, որն այս բոլոր անպատշաճությունները կատարել է տալիս և ինքն իսկ նրանց արարիչն է, քանզի անհարմար է Աստծուն այսպիսի բաների արարիչ համարել և ընդունել, թե չարիքների գոյացումը Նրանից է: Ինչպե՞ս կարելի է այդպիսի բաները Աստծուն վերագրել. Չէ՞ որ Աստված բարերար է ու լավությունների արարիչ, և չարություններից որևէ բան չի մոտենում Նրան, ոչ էլ Ինքն է ախորժում նման բանով ուրախանալ, այլ մերժում է [չար] գործերը և [դրանք] կատարողներին, քանի որ չարիքը խորթ է Նրա էությանը: ….
Քանի որ սպանությունն ինչ-որ գոյակ չէ, ոչ էլ անառակությունն է գոյակ, նույնպես և չարիքներից մյուսները՝ մեկ առ մեկ. Այլ ինչպես որ դպրությունից դպիր են կոչվում, վարպետությունից՝ վարպետ, բժշկությունից՝ բժիշկ, այդ [զբաղմունքներն էլ] ոչ թե ինչ-որ գոյակներ են, այլ իրողություններից վերցվող անուններ, նույնպես և չարիքներն են պատահմունքներից անվանում ստանում:
Իսկ եթե դրդող ու գրգռող կարծեն ուրիշ մեկին, որը մարդու մտքում չարիքներ է բորբոքում, և նա՝ [չարիք գործողը,] կատարած գործից չար անունն է ստանում, ապա պետք է իմանան, որ մեկը ինչ կատարում է, ինքը նույնը չէ: Օրինակ՝ երբ բրուտը անոթներ է պատրաստում, ինքը անոթ չի լինում, այլ անոթներ պատրաստողն է, որտեղից էլ ծագում է արհեստի անվանումը: Նույնպես և չարագործը չարիք գործելուց է չարագործ անունը ստանում՝ լինի անառակ թե մարդասպան: …. Ուրեմն, մարդիկ իրավացիորեն են համարվում չարիքներ առաջ բերողներ, որովհետև իրենք են [այդ] անելու կամ չանելու պատճառը: Եվ չարիքները չպիտի համարենք գոյակներ, այլ՝ գոյակների արգասիք: ….
Երբ շարժումներ և հուզումներ են տեղի ունենում մարմնում ու հոգում, չի կարելի ասել, թե դրանք մարդ են, այլ կամածին շարժումներ են, քանզի մարդը գոյակ է, իսկ բարքը գոյակ չէ, ինչպես, օրինակ, սպանությունը կամ անառակությունը, որ բխում են բարքերից:
Արդ, եթե այդպիսի հետևանքները գոյակներ լինեին, պետք էր գոյացական արարած համարել նաև այն պատճառը, որը [նրանք] մատնացույց են անում, քանի որ ինչի մի մասը արարած է, պարզ է, որ այն ամբողջովին արարած է, իսկ որի մի մասը արարած չէ, այն բնավ էլ արարած չէ: Հետևաբար, երբ դեռ Աստված չէր ստեղծել մարդուն, ամենևին էլ չկար բովանդակ [չարության] ինչ-որ արարիչ, որից չարիքներ առաջանային: …. Երբեք չի կարելի ասել, թե Աստված է չարիքների պատճառը, այլ նա, ով իր կամքով չար գործ է կատարում, և ում կողմից չարությունը կատարվում է, նրան էլ իրավացիորեն տրվում է չար անունը: ….
Արդ, Աստծուն բարի և բարերա՞ր են համարում: Պետք է, որ բարի և բարերար համարեն ու [ընդունեն, որ] ոչ մի չարիք Նրան չի մոտենում: Եվ եթե դա այդպես է, նախ անառակության ու պոռնկության մասին հարցնենք, իսկ հետո՝ սրանց նման ուրիշների: Եթե այդպիսի չարիքները Աստծո կամքով կատարվեին, Նա ինչո՞ւ պիտի չարիքներ կատարողներից վրեժ լուծեր: Բայց որովհետև ըստ չար գործերի վրեժ է լուծում, հասկանալի է, որ ոչ թե ախորժում, այլ ատում է չարիքները և պատիժների ու պատուհասների է ենթարկում [դրանք] կատարողներին, որոնք, ըստ իրենց անմտության, Նրա պատիժները չարիքներ են կարծում. Ինչպես և այժմ մարդասպանները, երբ պատիժների են ենթարկվում, պատժողներին կոչում են ոչ թե բարերար, այլ չարաբարո, որովհետև չարագործներին հատուկ բարք է արդարացիությունը անարդարություն դիտել: Բայց մենք երբեք այդպիսի բան չենք ասի, քանզի չարիքները ոչ թե գոյակներ, այլ կամքի ծնունդ ենք համարում: ….
Մարդը, ազատակամություն ստանալով, ծառայում է, ում որ կամենում է: Ոչ թե բնական հարկադրանքից ստիպված, ոչ թե լավությունների համար իրեն շնորհված զորությունից զսպված, այլ միայն հնազանդությամբ է վաստակում օգուտը և անհնազանդությամբ [ստանում] վնասը: Ասում ենք, որ դա մարդու նկատմամբ եղել է ոչ թե չարիքի, այլ լավ նպատակների համար: Որովհետև եթե [ինքը մարդը] Աստծուն հարկադրաբար ծառայող մյուս գոյակներից որևէ մեկի նման լիներ, ապա հոժարակամության համար վարձ ստանալու արժանի չէր լինի, այլ Աստծո ձեռքին կլիներ ինչպես մի գործիք, որը թե՛ չար և թե՛ բարի նպատակով կգործածեր. Նա ո՛չ պարսավանք կստանար, ո՛չ էլ գովասանք, այլ [դրանց] պատճառը կլիներ նա, ով նրան այնպես կշարժեր. Այնուհետև մարդը լավի մասին էլ գաղափար չէր ունենա, քանի որ ուրիշ բանի հմուտ չէր լինի՝ բացի սոսկ նրանից, որի համար հարմարեցված կլիներ: Սակայն Աստված կամեցավ մարդուն պատվել այս ձևով. Լավ բաների մեջ խորամուխ լինելու համար ազատակամությունը պարգևեց նրան, որով կարողանա անել, ինչ որ ցանկանա, և հորդորեց ազատակամությունը լավ բանի համար ծառայեցնել: ….
Եվ արդ, ինչպե՞ս ի հայտ կգար գործերի ընտրումը, եթե մարդը չունենար երկակի՝ ենթարկվելու և չենթարկվելու իրավունք: Ուրեմն պարզ է, որ մարդն ազատակամ եղավ՝ կատարելու բարին կամ ձգտելու դեպի չարը: Չպետք է կարծել, թե առջևում չար բան կար, որին ձգտած լիներ, այլ միայն այս կար՝ կա՛մ ենթարկվել Աստծուն, կա՛մ չենթարկվել: Եվ հենց միայն սա պետք է ընդունել չարի պատճառ. Քանի որ առաջին մարդը ստեղծվելով՝ Աստծուց պատվեր ստացավ, բայց չհնազանդվելով աստվածային հրամանին՝ ձգտեց դեպի չարիքը: Հենց այնտեղից էլ սկզբնավորվեցին չարիքները:
Այսպիսով, ոչ ոք չի կարող ապացուցել, թե չարը անստեղծ բան էր կամ թե չէ՝ գոյավոր ու Աստծուց առաջացած, այլ [պետք է ընդունել], որ անհնազանդի անհնազանդությունից է եղել, մեկի սադրանքով հրահրվել. Որովհետև ոչ ոք չի կարող ապացուցել, որ մարդն էությամբ է այդպիսին ստեղծվել: Եթե մարդն այդպիսի [չար] էություն ստացած լիներ, ապա նրա մեջ անհնազանդությունը երևան կգար ոչ թե մեկի հրահրումից, այլ [իր իսկ] արարածային էությունից, և Աստվածաշունչ գրքում էլ դրա վերաբերյալ այնպիսի ձևակերպում չէր տրվի, ինչպես որ մի տեղ աստվածային խոսքը հաղորդում է՝ «Մարդիկ մանկությունից հակված են դեպի չարիքը» [Ծն. 8.21], որպեսզի ցույց տա, թե ով հակվում է, կամովին է հակվում և ոչ թե՝ ուրիշի բռնությամբ:
Արդ, չարիքների պատճառը Աստծո կամքից անկախ կատարված անհնազանդությունը միայն պետք է համարել, իսկ մեկ ուրիշին էլ ընդունել գաղտնի խորհրդատու, դրդող, բայց ոչ՝ հարկադրող, որը կամեցավ մարդուն բարություններից զրկել: Իսկ եթե ցանկանան [սրա] պատճառը ևս քննել, պիտի իմանան, որ դա մարդու նկատմամբ եղած նախանձն է: Եվ եթե նախանձի վերաբերյալ ևս ճշտորեն քննություն կատարեն, թե որտեղից առաջացավ, կասենք՝ [Աստծո]՝ մարդուն պատվելու առավելությունից. Քանի որ միայն մարդը Աստծո պատկերով ու նմանությամբ ստեղծվեց: Իսկ եթե դրանով ցանկանան Աստծուն չարիքների պատճառ համարել, կդադարեն խելոք կերպով մտածելուց: Եթե նրա[՝ սատանայի] ունեցածը [Աստված] խլած ու մարդուն տված լիներ, գուցե տվողը իրավամբ չարիքների պատճառ համարվեր: Իսկ եթե նրան պահեց այնպես, ինչպես ստեղծել էր, և մարդուն կամեցավ այսպես ստեղծել, [ուրեմն] չարիքների պատճառը նախանձորդն է: Քանզի եթե մարդ ունենա երկու ծառա, մեկին ծառայության համար պահի, իսկ մյուսին որդեգրի, և այն մեկը, հարձակվելով մյուսի վրա, սպանի նրան, մի՞թե չարիքի պատճառը պիտի համարել տիրոջը, որը ծառայից բան չխլեց ու մյուսին տվեց:


Արդ, այս էլ են հարցնում. «Եթե մեջտեղը չար բան չկար, օձը, որ սատանա եք անվանում, որտեղի՞ց իմացավ չարի հանգամանքները»:
Պատասխանում ենք, որ սատանան իմացավ Աստծո նկատմամբ մարդու անհնազանդության չարիք լինելը, այդ պատճառով մարդուն մղեց այն բանին: Ինչպես՝ երբ մեկը մի ուրիշին թշնամի լինի և թշնամությունը թաքցնելով՝ ուզենա գաղտնաբար վնասել, բայց չիմանալով վնասելու եղանակը՝ շրջի հնարքներ որոնելու, ապա գտնի [հարմար] ժամանակ, երբ բժիշկներից մեկը նրա թշնամուն պատվիրի այսինչ բանին ձեռք չտալ, այս տեսակ կերակուրից չուտել՝ ապաքինվել կարողանալու համար, և ինքը, այս լսելով, անմիջապես կեղծավորությամբ բարեկամ ձևանա, բժշկին պախարակի, օգտակարը հիվանդին վնասակար կարծել տա և բժշկի պատվերների հակառակը հանձնարարի, դրանով հիվանդին վնաս պատճառի, նա ոչ թե նախապես գիտեր վնասակարության հանգամանքները, այլ բժշկի պատվիրելուց հնարքներ գտնող, վնասող դարձած կլինի: Այսպես էլ սատանայի մասին պետք է կարծել. Որ նա նախանձում էր նախաստեղծ մարդուն, բայց վնասելու միջոցները չգիտեր: Քանի որ մեջտեղը չար բան չկար, որ հնարավոր լիներ ընդօրինակել հանգամանքները, նա սովորեց Աստծո պատվիրանից, որ մարդուն տրվեց՝ նրան արգելելու մահաբեր տունկից ճաշակել, և այն առաջարկեց մարդուն: Այն տունկը մարդու համար անպետք կերակուր չէր և ոչ էլ էությամբ մահաբեր էր, որ այդ պատճառով մարդուն արգելվեր ճաշակել նրանից, այլ անհնազանդությունը եղավ մահվան պատճառ մարդու համար, ինչպես մի հանցավորի, որն իր վրա նշանակված հրամայողի հրամանը չի կատարում:
Թշնամին այդպես հանդգնել տվեց մարդուն դուրս գալ Աստծո հրամանից՝ ոչ այն պատճառով, որ հաստատապես գիտեր, թե դրանով նրան կարող է ինչ-որ վնաս պատճառել, այլ կասկածելով ու երկբայելով՝ կլինի կամ չի լինի [վնասը]: Եվ հետո պատվիրանազանցության պատճառով Աստծուց մարդուն հասցրած պատուհասից իմացավ, որ Նրա պատվիրանները մահ առաջացրին, և իրավամբ պատժվեցին թե՛ ինքը [սատանան], թե՛ մարդը, որին հրահրեց անհնազանդության՝ ճաշակելու այն ծառից, որն էությամբ մահաբեր չէր, այլ Աստծո սպառնալիքից այնպիսի բաների պատճառ եղավ: ….

Ուստի ինչ չար բան որ լինում է, ի բնե չար չենք ընդունում, այլ ինչ բաներ որ առանց Աստծո կամքի են կատարվում, նրանք են չար լինում:
Եվ սատանան հենց որ Աստծուց ստեղծվեց, իմացավ, որ Աստծուն չհնազանդվելը չար է և ոչ բարի. Քանզի նա Աստծուց ստեղծվեց ոչ թե իբրև անմիտի մեկը, որ չիմանար, թե ինչ որ Աստծո կամքով է լինում, բարի է, իսկ ինչ որ Նրա կամքից դուրս է, չար է: Եվ այս պատճառով Աստված իրավամբ տանջում է նրան, որովհետև նա գիտե բարին, բայց չի անում, հմուտ է չարի մեջ և չի խուսափում [նրանից]: Եվ Աստված նրան չստեղծեց չար ու չարչարող, ոչ էլ՝ փորձիչ, որ նրանով փորձի ու զտի արդարներին: Եվ [սատանան] ինքն իրենից չար չէ, ոչ էլ՝ անստեղծ ու հակառակ Աստծուն, այլ Աստծուց բանական է ստեղծվել և հմտությամբ գիտե, որ Աստծո հրամանին հակառակվելը չար է. և հանդգնեց այն բանին, որը գիտեր, թե չար է. անհնազանդության մասին ենք ասում: Եվ անհնազանդությունը նախապես եղած ինչ-որ գոյակ չէր, որի մասին իմացավ սատանան, այլ՝ կամային դիպվածից առաջացած բան: ….
Մենք գիտենք, որ սատանան Աստծուց սատանա չի ստեղծվել, այլ խոտորվելու պատճառով իր համար ստացավ «սատանա» անունը, որովհետև եբրայերեն և ասորերեն «սատանա» նշանակում է խոտորված: Աստծուց նա ստեղծվեց որպես լավ բաները հասկացող մի էություն, բայց մարդու նկատմամբ ունեցած թշնամությունից իր կամքով բանսարկու դարձավ, թողնելով Աստծուն հնազանդվելը՝ սկսեց ընդվզել ու մարդկանց սովորեցնել հակառակվել Աստծո հրամաններին և, որպես ապստամբ, խոտորվեց ու հեռացավ Աստծուց: Այս է վկայում աստվածային խոսքը, որը նրան ապստամբ վիշապ է անվանում՝ ասելով. «Հրամանով սպանել ապստամբ վիշապին» [Հոբ. 26.13]: Եվ արդարացիորեն Բանն Աստված սպանեց սատանային՝ նրանով, որ իրավունք տվեց ոտնատակ անել նրան: Այսպիսով Գիրքը նրան ապստամբ է կոչում: Եթե [սատանան] մնացած լիներ նույնպիսին, ինչպիսին որ ստեղծվել էր Աստծուց, նրան [Գիրքը] ապստամբ չէր կոչի, որովհետև երբ մեկն ապստամբում է, թողնում է իր [ունեցած] հատկությունը: Հենց դրանով էլ [սատանան] անստեղծ չի երևում. Քանի որ եթե անստեղծ լիներ, իր բնույթից չէր փոխվի: Որովհետև որևէ էություն առանց կամքի չի կարող մերթ բարի լինել, մերթ՝ չար: ….
«Հապա ինչո՞ւ,- ասում են,- խոտորվելուց և մարդուն խաբելուց հետո սատանային Նա մեջտեղից իսկույն չվերացրեց, որ շատերին մահվան պատճառ չլիներ»:
…. Աստված ոչ թե չէր կարող սատանային մեջտեղից վերացնել (քանի որ Աստծո մեջ թուլություն բոլորովին չկա), այլ …. պահեց նրան և չանհետացրեց, որպեսզի մարդիկ, քաջատեղյակ լինելով լավություններին, նրան (սատանային) հաղթեն՝ նրանց փոխարեն, ովքեր սկզբում պարտվեցին նրանից:
Հենց այն էլ մեծ և զարմանալի [բան] է, որ Աստծո մարդը, զինված Աստծո օգնությամբ, պատերազմի և հաղթի սատանային: Օրինակ, [գիտենք, որ] մարտուսույցը գործադրում է բոլոր միջոցները՝ իր աշակերտներին վարժեցնելու և սովորեցնելու կռվի եղանակները, որոնցով հակառակորդին կկարողանան հաղթել: …. Եվ նրանք, ուսուցչի թելադրանքները մտքում պահելով ու հաղթանակի դիմաց պարգևներ [ակնկալելով], հաղթում են հակառակորդին և վարձատրված՝ ուսուցչի մոտ են գալիս …. Իսկ եթե մարտուսույցին չմտաբերեն և հաղթանակի չձգտեն, հակառակորդից կպարտվեն ….
Այսպես էլ պետք է գիտենալ Աստծո մասին, որ Իր պատվիրաններով գեղեցկորեն զինում է մարդկանց, որպեսզի հաղթողին խրախուսի, իսկ թերացողին խայտառակի: Բայց եթե մեկը Աստծո պատվիրաններն անտեսի, բանսարկուի հետ կռվելիս անմիջապես կկործանվի, որովհետև հաղթանակի նախադրյալներ չի ունենա: Այնպիսին իրավամբ պատիժ կկրի՝ չնմանվելով ընկերոջը, որ կռվեց ու հաղթեց:
Եվ այն պատճառով Աստված սատանային թողել է աշխարհում՝ որպես մրցասպարեզում, որ երբ Իր քաջամարտիկները կռվեն ու հաղթեն նրան, նրա առաջին հաղթանակի պարծանքը վերացվի ….

Գազանների մեջ էությամբ չարեր չկային այնքանով, որ [Աստված], մինչև անգամ նոր արարածները նորաստեղծի մոտ բերելով, նրան հրամայեց նրանց անուններ դնել: Եվ եթե մոտ չգային, ինչպե՞ս մեկ առ մեկ անուններ կհորիներ՝ յուրաքանչուրին իր տեսակի համաձայն: Իսկ եթե մոտ էին գալիս և ընտելանում էին մարդուն, պարզ է, որ չար չէին, ոչ էլ՝ մարդու համար վնասակար: .... Եվ դեռ մեղք չգործած առաջին մարդուն հնազանդվում էին [գազանները] ու չէին վնասում: ....
Բայց երբ մարդը Աստծո պատվիրանն անտեսեց, նրան զարհուրեցուցիչներ տրվեցին, որ չհոխորտար այն հողեղենը, որը հողից էր ծնվել և հող էլ պիտի դառնար: ....
Հոբի փորձություններից էլ կարելի է իմանալ, որ սատանան զորավոր ու կանխագետ չէ: Որովհետև եթե նա զորավոր իներ, Աստծուց օգնություն չէր խնդրի ու ստանա և հետո միայն ձեռնամուխ լիներ փորձություններին: Եվ եթե կանխագուշակ լիներ, չէր մոտենա փորձելու, որովհետև կիմանար, որ հաղթել չկարողանալու դեպքում խայտառակ է լինելու:
Քրիստոսի փորձություններից էլ հասկանալի է, որ [սատանան] կանխագետ չէ, որովհետև հենց ինքն էր ասում. «Եթե Աստծո Որդին ես» [Մատթ. 4.3]. այսպիսով ցույց էր տալիս, որ թեև մարգարեներից լսել էր, թե Աստծո Որդին գալու է, բայց գալստյան ժամանակը չգիտեր: Եթե իմացած լիներ, թե իսկապես Աստծո Որդին էր Նա, Ով իբրև մարդ էր երևում իրեն, Նրան չէր փորձի ու չէր խայտառակվի: Թեև ինքը աստվածային հրաշքներից իմացավ Աստծո Որդու գալուստը, սակայն տագնապած աղաղակում էր. «Գիտեմ Քեզ, թե Ով ես, Ո՛վ Դու՝ Աստծո Սուրբ» [Ղուկ. 8.28]:
Դարձյալ՝ եթե [սատանան] կանխագետ լիներ, հրեաներին չէր գրգռի [Քրիստոսին] խաչելու. [այդ բանը չէր անի], եթե իմացած լիներ, որ Քրիստոսի մահը իրեն իշխանությունից կգցի՝ համաձայն Տիրոջ այն ասածի, թե՝ «Այս աշխարհի իշխանը պիտի դուրս գցվի» [Հովհ. 12.31], կամ՝ «Տեսնում էի սատանային՝ փայլակի նման երկնքից ընկած» [Ղուկ. 10.18], կամ թե՝ «Այս աշխարհի իշխանն արդեն իսկ դատապարտված է» [Հովհ. 16.11]: [Տերն այդպես է ասել], որպեսզի ցույց տա, թե նա, որ ցանկացավ աստվածանալ, և՛ իշխանությունից ընկավ, և՛ հավիտենական դատաստանին պարտական եղավ: ....
Առաքյալների օրոք էլ սատանան վատթարացած էր. մինչև իսկ կախարդները, առաքյալների կատարած հրաշքների ահից, կախարդական թանկ գրքերը բերում ու այրում էին նրանց առջև, իսկ դևերն աղաղակում էին, թե՝ «Դրանք բարձրյալ Աստծո ծառաներն են» [Գործ. 16.17]: Նրանց այդ հրաշքների մնացորդները այժմ երևում են սուրբ եպիսկոպոսների ու ճշմարիտ վանականների մեջ: Դա փորձով գիտեն ոչ միայն քրիստոնյաները, այլև՝ հեթանոսներն ու մոգերը: ....


Աղբյուր՝ Եզնիկ Կողբացի, «Եղծ աղանդոց».
Երևան, 1994, էջ 9-10, 17-19, 25, 31, 35, 37-45, 47-49, 55-57, 63-65, 73
(փոխադրությունը գրաբարից՝ Ա. Ա. Աբրահամյանի)

 
sacredtradition.am